Rozwojowe Zaburzenie Językowe (DLD)

Trzy kluczowe informacje o DLD:

1. DLD to trudności w mówieniu i/lub rozumieniu języka, które mogą dotyczyć zarówno dzieci, jak i dorosłych.
   Rozwojowe Zaburzenie Językowe (DLD – Developmental Language Disorder) to trwałe trudności w przyswajaniu i używaniu języka. Problemy mogą dotyczyć zarówno rozumienia mowy, jak i jej produkcji, a w wielu przypadkach obejmują oba te obszary jednocześnie.
   Dzieci z DLD mogą:
   🔹 mieć trudności z formułowaniem zdań, używać prostszych struktur gramatycznych,
   🔹 nie rozumieć dłuższych lub bardziej skomplikowanych wypowiedzi,
   🔹 mieć ubogi zasób słownictwa lub problemy z przypominaniem sobie słów,
   🔹 mylić znaczenia podobnych słów lub nie dostrzegać różnic między nimi,
   🔹 mieć trudności z prowadzeniem rozmowy i dostosowywaniem wypowiedzi do kontekstu.
   DLD nie jest wynikiem niechęci do nauki, braku motywacji ani błędów wychowawczych. To neurobiologiczne zaburzenie, które może utrudniać komunikację w codziennym życiu – zarówno w dzieciństwie, jak i w dorosłości.
   
2. DLD to ukryta niepełnosprawność, która dotyka około dwojga dzieci w każdej klasie, wpływając na umiejętności czytania, naukę, relacje społeczne oraz samopoczucie emocjonalne.
   Choć DLD występuje u około 7,5% dzieci (czyli przeciętnie u dwojga w każdej klasie), jest mało rozpoznawalne. W przeciwieństwie do autyzmu czy dysleksji, świadomość tego zaburzenia jest niska zarówno wśród nauczycieli, jak i rodziców.
   🔸 Nauka i czytanie
   Dzieci z DLD często mają trudności z czytaniem i pisaniem, ponieważ język jest podstawą rozumienia tekstów i formułowania własnych wypowiedzi. Nawet jeśli potrafią płynnie czytać, mogą nie rozumieć treści lub mieć problem z wyciąganiem wniosków z przeczytanych informacji.
   🔸 Relacje społeczne
   Problemy z komunikacją utrudniają nawiązywanie i utrzymywanie przyjaźni. Dzieci z DLD mogą czuć się wykluczone, nie nadążać za rozmowami rówieśników lub unikać interakcji ze względu na lęk przed niezrozumieniem. Niestety, są też bardziej narażone na prześladowanie i izolację.
   🔸 Samopoczucie emocjonalne
   Nieustanne trudności w komunikacji mogą prowadzić do frustracji, obniżonej samooceny, a w późniejszym wieku – do problemów psychicznych, takich jak lęk czy depresja. Nastolatkowie z DLD są 2,5 razy bardziej narażeni na objawy depresyjne niż ich rówieśnicy.
   
3. Wsparcie specjalistów, w tym logopedów i nauczycieli, może znacząco poprawić funkcjonowanie osób z DLD.
   Choć DLD jest zaburzeniem o podłożu neurobiologicznym i nie da się go „wyleczyć”, odpowiednia terapia językowa i wsparcie edukacyjne mogą znacząco poprawić jakość życia dzieci i dorosłych z tym zaburzeniem.
   🔹 Terapia logopedyczna – pomaga rozwijać umiejętności językowe, poprawia zrozumienie mowy i zdolność do formułowania wypowiedzi.
   🔹 Indywidualne podejście w edukacji – nauczyciele mogą dostosowywać metody nauczania, np. poprzez używanie prostszego języka, wizualnych pomocy dydaktycznych czy dodatkowego czasu na odpowiedzi.
   🔹 Wsparcie rówieśników i rodziny – zrozumienie problemu przez otoczenie pomaga dzieciom z DLD czuć się akceptowanymi i budować pewność siebie.
   📢 Świadomość DLD jest kluczowa! Jeśli więcej osób – nauczycieli, rodziców, specjalistów – będzie wiedziało o istnieniu tego zaburzenia, dzieci z DLD otrzymają lepsze wsparcie i większe szanse na sukces w szkole oraz w życiu codziennym.

DLD: Terminologia, częstotliwość, przyczyny

• Terminologia: Termin „Rozwojowe Zaburzenie Językowe” został oficjalnie zatwierdzony jako diagnoza (Bishop i in., 2016; 2017). W Polsce potocznie używamy terminu afazja rozwojowa.
• Częstotliwość: DLD występuje u około 7,5% dzieci (około dwoje w każdej klasie), które nie mają innych schorzeń neurologicznych (Norbury i in., 2016). W Polsce z afazją rozwojową mierzy się 700 000 dzieci.
• Przyczyny: DLD ma podłoże genetyczne – badania nad bliźniętami wskazują na silny wpływ dziedziczności, choć nie wynika on z pojedynczej mutacji genetycznej (Bishop, 2006). Nie ma dowodów na to, że DLD jest spowodowane brakiem rozmowy rodziców z dzieckiem.
• Neurobiologia: Większość osób z DLD nie ma uszkodzeń mózgu, choć mogą występować subtelne różnice w strukturze mózgu, ale nie są one jednolite dla wszystkich dzieci. Nie istnieje biomarker DLD (Leonard i in., 2006).

DLD: Powiązane trudności

• Związek z innymi zaburzeniami: DLD często współwystępuje z ADHD i dysleksją. Część dzieci ma również cechy autystyczne, ale różni się od autyzmu (Bishop, 2008). DLD jest jednak znacznie mniej rozpoznawane i diagnozowane niż autyzm czy dysleksja.
• Czytanie i osiągnięcia szkolne: DLD jest powiązane z dysleksją – wiele dzieci z DLD spełnia także kryteria dysleksji (McArthur i in., 2000). Często pojawiają się trudności ze zrozumieniem tekstu, nawet jeśli dziecko potrafi go przeczytać (Stothard i in., 2010). Nauczyciele często interpretują te trudności jako brak uwagi lub niegrzeczność, ponieważ w programach nauczania nie mówi się o DLD.
• Problemy społeczne: Trudności w wyrażaniu się i rozumieniu mowy wpływają na relacje z rówieśnikami. Badania wykazały, że 40% nastolatków z DLD ma trudności społeczne, a 50% doświadczyło w dzieciństwie prześladowania (St. Clair i in., 2011; Knox & Conti-Ramsden, 2003).

DLD: Praca i zdrowie psychiczne

• Zatrudnienie: DLD zwiększa ryzyko bezrobocia i braku samodzielności w dorosłości (Conti-Ramsden & Durkin, 2008). Osoby z DLD często wykonują prace niewymagające wysokich kwalifikacji, ale lepsze wsparcie w szkole mogłoby pomóc im w rozwijaniu mocnych stron.
• Zdrowie psychiczne: U dzieci z łagodnym DLD problemy psychiczne nie występują często, ale w przypadku DLD o większym nasileniu 64% dzieci wykazuje trudności behawioralne (np. agresję, wycofanie społeczne) (Conti-Ramsden & Botting, 2004). Nastolatkowie z DLD są 2,5 razy bardziej narażeni na depresję (Conti-Ramsden & Botting, 2008). Warto zaznaczyć, że większość terapii zdrowia psychicznego opiera się na rozmowie, co może nie być optymalne dla osób z DLD.

DLD: Interwencja

• Terapia: Skuteczna interwencja musi być intensywna i długotrwała. Istnieją dowody na skuteczność terapii językowych prowadzonych przez przeszkolonych asystentów nauczycieli (Fricke i in., 2013; 2017). Niektóre dzieci będą potrzebowały długofalowego wsparcia, szczególnie te z trudnościami w rozumieniu języka (Boyle i in., 2010).

DLD: Świadomość społeczna i kampania RADLD

• Historia i terminologia: Problemy językowe u dzieci opisywane są od blisko 200 lat (Gall, 1822). Termin „Rozwojowe Zaburzenie Językowe” był używany od dawna, ale dopiero w 2017 roku wprowadzono oficjalne wytyczne, które go precyzują.
• Potrzeba zwiększenia świadomości: DLD jest słabo rozpoznawalne przez społeczeństwo, a badania nad tym zaburzeniem są prowadzone w niewielkim stopniu (Bishop, 2010).

Tłumaczenie RADLD DLD Fact Sheet

Źródła:

• Bishop, D. V. M. (2006). What causes specific language impairment in children? Current Directions in Psychological Science, 15, 217-221.
• Bishop, D. V. M. (2008). Specific language impairment, dyslexia, and autism: Using genetics to unravel their relationship. In C. F. Norbury, J. B. Tomblin & D. V. M. Bishop (Eds.), Understanding developmental language disorders: from theory to practice (pp. 67-78). Hove: Psychology Press.
• Bishop, D. V. M. (2010). Which neurodevelopmental disorders get researched and why? PLOS One, 5(11), e15112.
• Bishop, D. V. M., Clark, B., Conti-Ramsden, G., Norbury, C. F., & Snowling, M. J. (2012). RALLI: An internet campaign for raising awareness of language learning impairments. Child Language Teaching & Therapy, 28(3), 259-262. doi:10.1177/0265659012459467. PDF: http://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1177/0265659012459467
• Bishop, D. V. M., & Snowling, M. J., (2004) Developmental Dyslexia and Specific Language Impairment: The same or different? Psychological Bulletin. 130 (6), 858 886.
• Bishop, D. V. M., Snowling, M. J., Thompson, P. A., Greenhalgh, T., & The CATALISE Consortium. (2016).
• CATALISE: a multinational and multidisciplinary Delphi consensus study. Identifying language impairments in children. PLOS One, 11(7), e0158753. doi:10.1371/journal.pone.0158753
• Bishop, D. V. M., Snowling, M. J., Thompson, P. A., Greenhalgh, T., & The CATALISE Consortium. (2017). Phase 2 of CATALISE: a multinational and multidisciplinary Delphi consensus study of problems with language development: Terminology. Journal of Child Psychology & Psychiatry. doi:10.1371/journal.pone.0158753
• Boyle, J., McCartney, E., O’Hare, A., & Law, J. (2010). Intervention for mixed receptive-expressive language impairment: a review. Developmental Medicine and Child Neurology, 52(11), 994-999. doi:10.1111/j.1469- 8749.2010.03750.x
• Bowyer-Crane, C., Snowling, M.J., Duff, F.J., Fieldsend, E., Carroll, J.M., Miles, J., Götz, K., & Hulme, C. (2008) Improving Early Language and Literacy Skills: Differential Effects of an Oral Language versus a Phonology with Reading Intervention. Journal of Child Psychology & Psychiatry, 49, 422-432
• Conti-Ramsden, G., & Botting, N. (2004). Social difficulties and victimization in children with SLI at 11 years of age. Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 47, 145-161.
• Conti-Ramsden, G., & Durkin, K. (2008). Language and independence in adolescents with and without a history of Specific Language Impairment (SLI). Journal of Speech, Language and Hearing Research, 51, 70- 83.
• Dockrell JE, Lindsay G, Letchford C, and Mackie C (2006) Educational provision for children with specific speech and language difficulties: Perspectives of speech and language therapy managers. International Journal of Language and Communication Disorders, 41, 423–40.
• Fricke, S., Bowyer-Crane, C., Haley, A.J., Hulme, C. & Snowling, M.J., (2013) Efficacy of language intervention in the early years. Journal of Child Psychology and Psychiatry. 54(3), 280-290.
• Gall, F. J. (1822), Sur les fonctions du cerveau et sur celles de chacunede ses parties: avec des observations sur la possibilité do reconnaître les instincts, les penchans, les talens, ou les dispositions morales et intellectuelles des homes et des animaux, par la configuration de leur cerveau et de leur tête. Paris: J.B. Baillire.
• Knox, E., & Conti-Ramsden, G. (2003). Bullying risks of 11-year-old children with specific language impairment (SLI): does school placement matter? International Journal of Language & Communication Disorders, 38(1), 1-12.
• Law, Roulstone, & Lindsay, 2015 Integrating external evidence of intervention effectiveness with both practice and the parent perspective: development of 'What Works’ for speech, language and communication needs. Developmental Medicine & Child Neurology 2015, 57(3), 223-228.
• Leonard, C., Eckert, M., Given, B., Virginia, B., & Eden, G. (2006). Individual differences in anatomy predict reading and oral language impairments in children. Brain, 129(12), 3329-3342.
• McArthur, G. M., Hogben, J. H., Edwards, V. T., Heath, S. M., & Mengler, E. D. (2000). On the 'specifics’ of specific reading disability and specific language impairment. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 41, 869-874.
• Norbury, C. F., Gooch, D., Wray, C., Baird, G., Charman, T., Simonoff, E., … Pickles, A. (2016). The impact of nonverbal ability on prevalence and clinical presentation of language disorder: evidence from a population study. Journal of Child Psychology and Psychiatry. https://doi.org/10.1111/jcpp.12573
• St Clair, M. C., Pickles, A., Durkin, K., & Conti-Ramsden, G. (2011). A longitudinal study of behavioral, emotional and social difficulties in individuals with a history of specific language impairment (SLI). [Article].
• Journal of Communication Disorders, 44(2), 186-199. Stothard, SE., Hulme, C, Clarke, P., Barmby, P, Snowling, M. J. (2010) YARC York Assessment of Reading for Comprehension (Secondary). GL Assessment.
• Whitehouse, A. J. O., Line, E. A., Watt, H. J., & Bishop, D. V. M. (2009). Qualitative aspects of developmental language impairment relates to language and literacy outcome in adulthood. International Journal of Language and Communication Disorders, 44, 489-510.